In het Westland zijn veel nieuwe, missionaire initiatieven van start gegaan. Van de evangelische diensten van De Nieuwe Rank tot kliederkerken in Wateringen, De Lier en Naaldwijk. En dan hebben we het nog niet eens over de Fris-diensten in De Lier en de Rode Loper vieringen in Naaldwijk. En vanuit het Westland-netwerk ontstond ook een leefgemeenschap. Zo krijgen nieuwe manieren van kerkzijn vorm.
Deze Westlandse ontwikkelingen passen in een landelijke trend. Want de afgelopen jaren zijn er ruim honderd pioniersplekken van start gegaan vanuit de Protestantse Kerk. Dat zijn nieuwe vormen van kerkzijn voor mensen die normaal zelden of nooit naar de kerk gaan. Allerlei mensen geven deze vernieuwingsbeweging vorm: van bankdirecteur tot huismoeder. Van leraar tot gepensioneerd dominee. En de vorm is heel divers: van retraitedagen en woensdagse vespers op het Zeeuwse platteland, tot zondagse kliederkerken met knutselende kinderen en hun ouders. Van ontmoetingsmaaltijden met mensen die dreigen te vereenzamen, tot Engelse hymnes in kathedrale kerken in Utrecht. Nog even, en elke zichzelf respecterende kerk steunt of start een nieuwe pioniersplek. U mag dat met een knipoog lezen.
Dit artikel is te downloaden als PDF.
Zo’n nieuw initiatief starten is niet eenvoudig. Niet elke initiatief slaagt, het is experimenteel. En als een nieuwe vorm van kerk zijn wél goed loopt, dan roept dat ook veel op. Rond De Nieuwe Rank is er heel wat debat geweest. “Past dat evangelische wel bij onze kerk?” En in De Lier zijn er gefronste wenkbrauwen als mensen wel naar de kliederkerk gaan, of naar Frisdiensten, maar niet op zondag in de kerk komen. “Zijn onze diensten niet goed genoeg?”
Schuring
Als nieuwe dingen van start gaan, ontstaat er vaak schuring. Dat lijkt erbij te horen. Ook komen er nu fundamentele vragen op tafel te liggen. Want wat doe je als iemand vraagt of zijn baby tijdens een kliederkerk gedoopt kan worden? Is zo’n kliederkerk wel een echte kerk? Wanneer kun je iets eigenlijk een kerk noemen? En kun je de Fris-diensten dan ook zien als een vorm van kerkzijn? Moet er dan geen dominee voorgaan? Is lidmaatschap een vereiste voordat iets een kerk is? En moeten bij een kerk per sé mensen van alle leeftijden betrokken zijn? Zo ja, wat zegt dat dan over kerken die sterk vergrijzen? Nieuwe vormen van kerkzijn roepen fundamentele vragen op.
In Nederland komt via het pionieren een vernieuwingsbeweging op gang. Misschien wel zo’n beweging als 500 jaar geleden, met Luther en de Reformatie? Of deze beweging nu een vruchtbare beweging is? Dat valt pas over honderd jaar te beoordelen. Er zijn in ieder geval overeenkomsten met de Reformatie. Want er komen fundamentele vragen op tafel. Vragen over wat het betekent om christen te zijn en om kerk te zijn. En hoewel Luther nooit de bedoeling had om een nieuwe kerk te starten, ontstond er zoveel spanning dat dat onvermijdelijk bleek. Ook nu is spanning proefbaar als vernieuwing vorm krijgt.
Op 28 november 2017 is hierover een symposium. Welkom!
Uitdagingen
Vanwege mijn werk voor de Protestantse Kerk begeleid ik tientallen pioniersplekken en kerkenraden bij deze ontwikkelingen. Wat vinden pioniers dan vaak moeilijk? Wat zijn hun uitdagingen richting bestaande kerken? Twee zaken:
- Allereerst veel geduld. Geduld om keer op keer uit te leggen wat de intenties zijn, om zorgen serieus te nemen en om het uit te houden als er nog een extra vergadering nodig is voor overleg.
- In de tweede plaats is het nodig dat pioniers met waardering blijven spreken over de bestaande kerk. Want dat er een grotere diversiteit aan vormen nodig is, dat maakt niet dat bestaande vormen van kerkzijn geen waarde hebben of achterhaald zijn.
En wat zijn de uitdagingen die ik zie voor bestaande kerken?
- In de eerste plaats om gunnend ruimte en steun te geven; niet al teveel controle van bovenaf, maar naast de pioniers gaan staan, vragen hoe het gaat, voor ze bidden, coachen, steunen en waarderen. Dat hebben pioniers zo nodig, ook als ze in het dagelijks leven bankdirecteur, huismoeder of leraar zijn.
- In de tweede plaats is het voor bestaande kerken een uitdaging om het idee los te laten dat het ‘echte’ kerkzijn alleen plaatsvindt op zondagochtend, in de reguliere kerkdienst. Jezus zegt: “Waar twee of drie samen zijn in Mijn Naam, daar ben ik in hun midden.” Durf nieuwe vormen te zien als wezenlijke vormen van kerkzijn, of in ieder geval kerk-in-wording. Verwacht niet dat mensen uiteindelijk op zondagochtend ook naar de kerk komen.
Een nieuwe reformatie?
Eén van de dingen die de Reformatie opleverde, is dat God toegankelijker werd voor mensen. Door breed bijbelgebruik in de eigen taal. En doordat duidelijk werd dat het God is die vergeving schenkt, om niet, en niet vanwege een betaling of vanwege een priester. De Reformatie bracht mensen dichter bij God. En wat mij betreft is dat ook waarnaar bij deze nieuwe initiatieven gekeken moet worden: brengen ze mensen dichter bij God? Zou uw buurman, uw kleindochter of uw collega via zo’n initiatief meer kunnen ontdekken over Gods liefde? Als dat zo is, dan is er wat mij betreft sprake van een vruchtbare reformatie.
Door Martijn Vellekoop